Për shumë njerëz, mëngjesi nuk fillon me një filxhan kafe apo një shëtitje në park, por me një lëvizje të gishtit nëpër rrjetet sociale. Disa madje zgjohen natën për t’i kontrolluar njoftimet ose pëlqimet në selfien e fundit.
Për një brez të varur nga rrjetet sociale dhe lajmet online, njoftimet, pëlqimet dhe videot e shkurtra përcaktojnë ritmin e ditës.
Psikologët thonë se pas kësaj fiksimi qëndron një ankth i vazhdueshëm se jeta ndodh diku tjetër, në profilin e dikujt tjetër, i përmbledhur me shkurtesën FOMO (“frika për të mbetur jashtë”).
Por, ndërsa bota lodhet nga “bombardimi” i vazhdueshëm me informacion, një koncept i ri po fiton vëmendje: JOMO, ose “gëzimi i të mbeturit jashtë”.
Ky koncept u përfshi së fundmi në literaturën akademike falë një studimi ndërkombëtar të udhëhequr nga studiues nga Universiteti i Shtetit të Uashingtonit dhe disa universitete turke. Studimi, i botuar në revistën shkencore Psychological Reports, përfshiu 932 përdorues të rrjeteve sociale në 29 provinca të Türkiyes, të moshës 18 deri në 45 vjeç.
Rezultatet treguan se njerëzit që shkëputen me vetëdije nga rrjetet sociale raportojnë nivele më të ulëta stresi, ankthi, vetmie dhe depresioni, si dhe më shumë kënaqësi nga jeta.
Ndërsa FOMO ushqen krahasimin dhe shqetësimin, JOMO i fton individët të shijojnë momentin e tanishëm dhe të e shohin “të qenit offline” si çlirim, jo si mungesë.
“Ata që e shijojnë vërtet të qenit jashtë rrjeteve sociale janë në rrezikun më të ulët për varësi digjitale,” shkruan Adem Kantar, një nga autorët e studimit.
“Ata nuk ndihen të mërzitur kur janë vetëm dhe gjejnë mënyra për të kaluar kohën në mënyrë të frytshme pa pasur nevojë për një audiencë digjitale. Në botën e sotme, njerëzit janë aq të zënë duke u përpjekur të ndjekin gjithçka, sa humbin jetën e tyre.”
“Të gjithë duken të lumtur”
Psikologia klinike nga Istanbul, Fazilet Seyitoglu, që këshillon çifte dhe të rinj, paralajmëron se përdorimi i tepërt i rrjeteve sociale nuk është vetëm shpërqendrim, por një burim i madh shqetësimi emocional.
“Kalimi i shumë kohës online lidhet ngushtë me depresionin dhe ankthin,” thotë ajo për TRT World.
“Kur njerëzit shikojnë vazhdimisht jetën e të tjerëve, fillojnë të neglizhojnë të tyren, dhe më keq akoma, ndihen të pakënaqur me veten.”
Ajo thekson se ajo që shfaqet onlajn është shpesh një iluzion.
“Në ekran, të gjithë duken pafundësisht të lumtur. Por, askush nuk sheh prapaskenën, debatet, vetminë, lodhjen, madje edhe borxhet që fshihen pas atyre fotove të bukura. Rrjetet sociale janë një botë lumturie artificiale.”
Ky iluzion, shton ajo, ushqen një kulturë krahasimi të pandërprerë. Momente intime familjare, si dasmat, ditëlindjet apo pritjet për fëmijë, po kthehen në spektakle për kamerën.
“Vajzat e reja ndihen të detyruara të blejnë pafund produkte bukurie për të dukur perfekte, kur në fakt janë tashmë të reja dhe të bukura,” thotë ajo.
Edhe martesat ndjejnë pasojat. Shumë burra, tregon Seyitoglu, ankohen se gratë e tyre presin dhurata dhe gjeste të frymëzuara nga ajo që shohin online.
“Këto kërkesa nuk lindin nga dëshira e vërtetë, por nga krahasimi. Rrjetet sociale u mësojnë njerëzve ta matin dashurinë përmes shfaqjes materiale.”
Zërat e brezit të ri
Edhe të rinjtë po nisin të artikulojnë koston e lidhjes së vazhdueshme.
Një vajzë e re, e cila foli për TRT World në kushte anonimiteti, tregon vendimin e saj për t’u shkëputur nga rrjetet sociale:
“I fshiva të gjitha llogaritë e mia gjashtë muaj më parë,” thotë ajo. “Në fillim ndihesha sikur kisha humbur një pjesë të identitetit tim. Por, tani ditët e mia janë plot qetësi, meditim dhe kohë për veten.”
Ajo shton se niveli i ankthit i është ulur dhe ndihet më e qetë se kurrë më parë. “E kuptova që nuk po humbisja asgjë, përkundrazi, po humbisja jetën time duke parë një ekran.”
Drejt gëzimit dhe mirënjohjes
Sipas ekspertëve, JOMO ofron një qasje të re ndaj lumturisë, bazuar në praninë, mirënjohjen dhe pranimin.
Studimi zbuloi se njerëzit që përqafojnë këtë filozofi gëzojnë më shumë aktivitetet e vetmuara, si leximin, ecjen, dëgjimin e muzikës apo thjesht qetësinë, pa ndier nevojën për t’i ndarë me të tjerët.
“Secili prej nesh tashmë ka një listë gjërash për të cilat mund të jetë mirënjohës,” thotë Seyitoglu. “Në vend që të pyesim ‘Pse s’e kam atë që kanë të tjerët?’, le të pyesim ‘Çfarë më bëri të buzëqesh sot? Çfarë drite pashë? Cila është gëzimi im i thjeshtë?’, aty qëndron lumturia e vërtetë.”
Ndërsa bota digjitale përshpejtohet, JOMO mund të duket si një akt rebelimi, por psikologët e shohin si një mënyrë për të rivendosur ekuilibrin, për të rikthyer bukurinë e jetës së përditshme nga tirania e krahasimeve të pafundme.
Kalimi nga FOMO në JOMO, thotë Seyitoglu, nuk ka të bëjë me braktisjen e plotë të rrjeteve sociale, por me ndryshimin e marrëdhënies që kemi me to.
“Kur ndalon së ndjekuri jetën e të tjerëve,” përfundon ajo, “e rizbulon tënden.”
